Hoogleraar cognitieve psychologie Stefan van der Stigchel sprak op 3 juli jongstleden zijn oratie uit aan de Universiteit Utrecht. Hierin riep hij op om te stoppen met de zogenoemde ‘neuromythes’. Hij stelt dat de psychologie lijdt onder populaire toepassingen als consumer neuroscience of neuroleiderschapstrainingen. Het leidt tot een simplificatie van de complexheid van het brein en van menselijk gedrag, en staat maatschappelijke vooruitgang in de weg. 

Psychologie is fundamenteel in de zoektocht naar een antwoord op grote vraagstukken zoals de integratie van vluchtelingen, klimaat en nepnieuws: beleid hiervoor kan alleen succesvol zijn als het rekening houdt met het gedrag van mensen. Volgens Van der Stigchel is psychologie populairder dan ooit, maar wordt vaak ten onrechte beweerd dat de toekomst van de psychologie in het hersenonderzoek ligt. Het feit dat hersenactiviteit te meten is (met een MRI-scanner), is geen verklaring voor waaróm die neurale activatiepatronen voorkomen. Je kunt immers op basis van breinactiviteit niet stellen dat de ene verpakking beter scoort dan een andere of dat de ene sollicitant beter bij een bedrijf past dan de andere. De psychologie moet daarom niet vervangen worden door de cognitieve neurowetenschap, maar deze vakgebieden moeten samen optrekken zonder dat dit het einde van de gecontroleerde gedragsexperimenten betekent. De bestudering van gedrag moet altijd het startpunt binnen de psychologie zijn.

Daarnaast stelt Van der Stigchel dat de replicatiecrisis in de psychologie juist aanleiding is voor hoop: ‘Een crisis is pas echt een crisis als er niks lijkt te veranderen. Het feit dat we het überhaupt hebben over welke studies wel en niet gerepliceerd kunnen worden, is al een goed teken. Als reactie op de replicatiecrisis lopen bepaalde gebieden van de psychologie op dit moment juist voorop in het creëren van betere wetenschap en die initiatieven moeten we steunen. Maar dan is er wel onderzoeksgeld nodig om de labs in de lucht te houden. Van de 70 miljoen die het kabinet investeert in onderzoek, gaat 60 miljoen naar bèta en techniek en slechts 10 miljoen naar de sociale en geesteswetenschappen samen. Psychologen hebben namelijk zogenaamd alleen wat geld voor proefpersonen nodig. Dat is onjuist. De apparatuur die wij gebruiken voor onze oogbewegingsmetingen, onze multisensorische opstellingen en eeg-metingen is geavanceerd en kost geld.’